Նշված չէ

Համայնքի մասին

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԼՈՌՈՒ ՄԱՐԶԻ
ՍՏԵՓԱՆԱՎԱՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ԱՆՁՆԱԳԻՐ

(կենտրոնը` Ստեփանավան քաղաք)

ՀԱՄԱՅՆՔՈՒՄ ԸՆԴԳՐԿՎԱԾ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ ԹԻՎԸ/ԱՆՎԱՆՈՒՄՆԵՐԸ	3 (ք․Ստեփանավան, գ.Ուրասար, գ․ Կաթնաղբյուր, գ․Արմանիս)
ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ (ՄԱՐԴ)	18957
ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՀԵՌԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՄԱՅՐԱՔԱՂԱՔԻՑ (ԿՄ)	157
ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ՏԱՐԱԾՔԸ (ՀԱ)	5333.6
ԲԱՐՁՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԾՈՎԻ ՄԱԿԵՐԵՎՈՒՅԹԻՑ (Մ)	1400
ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՂԵԿԱՎԱՐ	ԱՐՄԵՆ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ
ՀԵՌԱԽՈՍԱՅԻՆ ՀԱՄԱՐ	(256) 2-22-33
ՀԱՄԱՑԱՆՑԱՅԻՆ ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ԿԱՅՔԻ ՀԱՍՑԵՆ	www.stepanavan.am

1. ՊԱՏՄԱԿԱՆ ԱԿՆԱՐԿ

Ստեփանավան քաղաքը դարերի պատմություն ունի։ Դեռևս մ. թ.ա. 2-րդ-1-ին դարերում Ստեփանավանն իր շրջակայքով կազմել է Մեծ Հայքի Գուգարք նահանգի Տաշիր գավառի մի մասը և մտել է Արտաշեսյան թագավորության մեջ։ Մ.թ. 1-ից 4-րդ դարերում եղել է Արշակունյաց թագավորության կազմում։ 385 թվականին Մեծ Հայքի բաժանումից հետո Տաշիր գավառի մեջ մնացել է հայկական մարզպանության կազմում։ 10-րդ դարում եղել է պատմական Տաշիր-Ձորագետի (Կյուրիկյանների) թագավորության մայրաքաղաքը՝ Լոռե բերդաքաղաքով։ Լոռու թագավոր Դավիթ Անհողինի (989-1048 թթ.) օրոք Կյուրիկյանների թագավորությունը հզորացել է և ընդլայնել թագավորության տարածքները, իսկ Ստեփանավանի տարածքը «Լոռե» անվանումով կազմել է թագավորության կալվածքի մի մասը։
Ստեփանավան քաղաքի արևմտյան մասում է գտնվել «Օրան-Լոռե» անվանումով գյուղատեղին։ Այստեղ հարթության վրա ներկայումս երևում են 12-13 դարերում կառուցված «Օրան Լոռե» եկեղեցու միայն հիմնապատերը:
1118-1122 թթ. վրաց թագավոր Դավիթ Շինարարը մաքրել է Լոռին սելջուկ-թուրքերից և այն միացրել Վրաստանին։
1186 թվականին Ստեփանավանն իր շրջակա տարածքներով Լոռու կազմում տրվել է իշխան Սարգիս Զաքարյանին։ 17-րդ դարի սկզբին Ստեփանավանի տարածք են գաղթել պարսից շահ Աբբասի հալածանքներից փախած հայեր և հիմնել Չեչմանիս բնակատեղին։
1801 թվականին Տաշիր գավառի կազմում Ստեփանավանի տարածքը կցվել է Ռուսաստանին։ Այդ տարիներին Ռուսաստանի Եկատերինա կայսրուհու գահակալության ժամանականերից այս տարածքներ են աքսորվել մեծ թվով սպաներ, նաև կուսանոցների կույսեր, ովքեր, ընտանիք կազմելով, հիմնել են Սլաբոդկա անունով նոր թաղամասը, որի կառուցապատումն իրականացվել է շինարարական որոշակի սկզբունքներով։ Այս պատճառով հետագայում գյուղը հաճախ են կոչել գյուղաքաղաք, քաղաք։ Ներկայումս դրանք Կոմիտաս, Մայակովսկի, Անդրանիկ փողոցներն են, ուր մինչև հիմա էլ կան ռուսական ոճի տներ։ Մայակովսկի փողոցի տներից մեկում էլ բնակվել է ռուս մեծ բանաստեղծ Մայակովսկու մայրը ծնողների հետ։
1810 թ. տարածքը հանդես է եկել որպես քաղաք և կրել է Ջալալօղլի ( «Ջալալի որդի» իրանալեզու ծագումնաբանությամբ) անվանումը՝ ի պատիվ Արցախի իշխանական Հասան-Ջալալյանների տոհմի, որի ներկայացուցիչները Ստեփանավանի տարածքում գտնվող Չեչմանիս և Օրան-Լոռի բնակատեղիների շրջակայքում հիմնել են ևս մեկ բնակատեղի։ Այս մասին է վկայում Ստեփանավանի գերեզմանատան տարածքում գտնվող հուշաքարը՝ «Ավանս հիմնեց որդին իշխան Դավիթ Հասան-Ջալալյանց՝ 1810» ։
18-րդ դարում Ստեփանավանը եղել է Լոռու միակ քաղաքը։ Այստեղ գործել է չորսամյա երկսեռ դպրոց, որտեղ 1879-1883 թթ. կրթություն է ստացել Ամենայն հայոց բանաստեղծ Հովհաննես Թումանյանը։ 19-րդ դարի վերջին այս դպրոցում է դասավանդել ազգային-ազատագրական շարժման հայտնի գործիչ Հովսեփ Արղությանը։
1825 թվականին Պետերբուրգից Էրզրում ճանապարհորդելու ժամանակ Ստեփանավանի ռուսական կայազորի ամրոցում է գիշերել ռուս մեծ բանաստեղծ Ալեքսանդր Պուշկինը, որը Ստեփանավանի ձորում հանդիպել է ռուս գրող և դիվանագետ Ալեքսանդր Գրիբոյեդովի դին Պարսկաստանից տեղափոխող սայլն ուղեկցող մարդկանց:
1918 թվականի մայիսի 19-ից 21-ը Ստեփանավանում է գտնվել հայկական բանակային կորպուսի դիվիզիան՝ հայ ազգային-ազատագրական շարժման ականավոր գործիչ, գեներալ-մայոր Անդրանիկ Օզանյանի գլխավորությամբ, որը Ստեփանավանի մոտ երկու օր շարունակ կատաղի մարտեր է վարել թուրքական բանակի ստորաբաժանումների դեմ։ Նույն թվականին, Հայաստանի և Վրաստանի միջև տեղի ունեցած զինված բախումների ժամանակ ստեղծվել է Լոռու «Չեզոք գոտին», որում ընդգրկվել է նաև Ստեփանավանի տարածաշրջանը։ Այս ժամանակաշրջանի հայ ազգային-ազատագրական պայքարն է նկարագրել գրող Խաչիկ Դաշտենցն իր «Ռանչպարների կանչը» գրքի «Բերդ» գլխում։
1921 թվականի փետրվարի 11-ին Լոռու «Չեզոք գոտին» վերացվել է և Ստեփանավանը՝ շրջակա գյուղերով միացվել է Լոռի-Փամբակի գավառին, որը Խորհրդային Հայաստանի 9 գավառներից մեկն էր։ 1923 թվականին ի պատիվ ականավոր քաղաքական գործիչ, հեղափոխական Ստեփան Շահումյանի քաղաքը վերանվանվել է Ստեփանավան։
2018թ․ համայնքների խոշորացման արդյունքում Ստեփանավան քաղաքին են միացել Արմանիս, Ուրասար և Կաթնաղբյուր վարչական բնակավայրերը։
Ստեփանավան խոշորացված համայնքն օր օրի գեղեցկանում ու զարգանում է և իր գունագեղ գրավչությամբ գրավում է հազարավոր զբոսաշրջիկների։

2. ԱՇԽԱՐՀԱԳՐԱԿԱՆ ՆԿԱՐԱԳԻՐ

Ստեփանավան քաղաքը մտնում է ՀՀ Լոռու մարզի տարածաշրջանային կազմի մեջ` գտնվելով մարզի գրեթե երկրաչափական կենտրոնում, Ձորագետի միջին հոսանքի աջ և ձախ ափերին: Ընդհանուր տարածքը 5333.6 հեկտար է, որից 1020 հա-ը կառուցապատված: Քաղաքի ընդհանուր պարագիծը 26.5 կմ է, հյուսիսից հարավ միջին լայնությունը կազմումէ 6.3 կմ, իսկ արևելքից արևմուտք երկարությունը` 4 կմ: Ստեփանավան քաղաքի ամբողջ երկարությամբ` արևելքից-արևմուտք անցնում է Հայաստանը ԱՊՀ երկրների հետ կապող Երևան-Թբիլիսի միջպետական նշանակության Մ3 ավտո մայրուղին, որը համայնքի համար ունի ռազմավարական և սոցիալ - տնտեսական նշանակություն: Ստեփանավանից սկսումեն 3 հանրապետական նշանակության ճանապարհներ` Ստեփանավան-Ալավերդի, Ստեփանավան-Պրիվոլնոյե-Ախքյորփի և Ստեփանավան-Կաթնաղբյուր: Ստեփանավանից հյուսիս-արևելք մոտ 15կմ հեռավորության վրա է գտնվում Ստեփանավանի օդանավակայանը, որտեղ իրականացվել են հիմնանորոգման աշխատանքներ և այն պատկանում է ԱԻն նախարարությանը: Քաղաքը գտնվում է հանրապետության հյուսիսային մասի սեյսմոակտիվ գոտում:

3. ՀԱՄԱՅՆՔԻ ԿԼԻՄԱՅԱԿԱՆ ՀԱՄԱՌՈՏ ԲՆՈՒԹԱԳԻՐԸ

Մթնոլորտային տեղումների միջին տարեկան քանակը (մմ)	683
Օդի միջին ջերմաստիճանը հունվարին (⁰C)	-4.2
Օդի միջին ջերմաստիճանը հուլիսին (⁰C)	16.7

4. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՏԵՂԵԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

1.Համայնքում ընդգրկված բնակավայրերը և դրանց հեռավորությունը համայնքի կենտրոնից 1.1) Արմանիս վարչական միավոր 1.2) Ուրասար վարչական միավոր 1.3) Կաթնաղբյուր վարչական միավոր	5.4 7.2 18.0
2. Նախկին (ՀԽՍՀ) վարչական շրջանի անվանումը	Ստեփանավանի շրջան
3. Համայնքի հեռավորությունը՝
3.1) մայրաքաղաքից (կմ)	157
3.2) մարզկենտրոնից (կմ)	36
3.3) պետական սահմանից ուղիղ գծով (կմ)	20
3.4) նախկին շրջկենտրոնից (կմ)	-
3.5) միջպետական նշանակության ավտոճանապարհից (կմ)	-
4. Համայնքի բարձրությունը ծովի մակերևույթից (մ)	1400
5. Համայնքի վարչական տարածքը (հա)	5333.6
6. Սահմանակից համայնքների անվանումները	Տաշիր, Լոռի Բերդ, Գյուլագարակ, Սպիտակ խոշորացված համայնքներ և Շիրակի մարզ
7. Համայնքապետարանի էլեկտրոնային փոստի հասցեն	stepanavan.lori@mta.gov.am
8. Համացանցային պաշտոնական կայքի հասցեն	stepanavan.am
9. Համայնքի ղեկավարի հեռախոսահամարը	+374 256 2 22 33
10. Համայնքապետարանի հեռախոսահամարը	+374 256 2 22 33
11. Համայնքի հեռախոսային կոդը	+374 (256)
12. Համայնքում փոստային բաժանմունքի առկայությունը (այո, ոչ)	այո
13. Համայնքապետարանի փոստային դասիչը	1901
14. Հաստատված գլխավոր հատակագծի առկայությունը (այո, ոչ)	Այո
15. Քաղաքացիների սպասարկման գրասենյակի առկայությունը (այո, ոչ)	Այո /մեկ պատուհան/

5. ԲՆԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆԸ, ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԿԱԶՄԸ

2024
1. Մշտական բնակչության թվաքանակը	18957
2. Գրանցված ծնունդների քանակը	263
3. Մահացության դեպքերի քանակը	247
4. Ամուսնությունների քանակը	52
5. Ամուսնալուծությունների քանակը	36
6. Տնային տնտեսությունների թիվը	5727
7. Ընտանեկան նպաստ ստացող տնային տնտեսությունների քանակը	872
8. Կենսաթոշակառուների քանակը	3159
9. Հաշմանդամություն ունեցող անձանց քանակը	894

6. ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ, ԿՐԹԱԿԱՆ, ՄԱՐԶԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

2024
1. Գրադարանների քանակը	1
2. Արվեստի դպրոցների քանակը	1
3. Երաժշտական դպրոցների քանակը	1
4. Նախադպրոցական հիմնարկների քանակը	5
5. Հանրակրթական դպրոցների քանակը	8
6.Նախնական մասնագիտական (արհեստագործական) ուսումնական հաստատությունների քանակը	-
7. Միջին մասնագիտական ուսումնական հաստատությունների քանակը	2
8. Բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների քանակը	1
9. Մարզադպրոցների քանակը	1

7. ԲՆԱԿԵԼԻ ՖՈՆԴ

2024
1. Համայնքի բնակարանային ֆոնդի ընդհանուր մակերեսը (մ2)	117.659
2. Բազմաբնակարան շենքերի ընդհանուր թիվը	146
3. Բնակելի տների (առանձնատների) ընդհանուր թիվը	3893

8. ՀՈՂԱՅԻՆ ՖՈՆԴ ԵՎ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ

2024
1. Հողեր, ընդամենը (հա)	20933.0
2. Գյուղատնտեսական նշանակության հողեր (հա)	18110.0
3. Բնակավայրերի ընդհանուր տարածքը (հա)	796.93
4. Խոշոր եղջերավոր անասունների գլխաքանակը	3028
5. Մանր եղջերավոր անասունների (ոչխար և այծ) գլխաքանակը	1403
6. Խոզերի գլուխաքանակը	167
7. Գյուղատնտեսական տեխնիկա /համայնքային/	32
7.1 տրակտորներ (քանակը)	58
7.2 կոմբայններ (քանակը)	-
8. Գյուղացիական տնտեսությունների թիվը	571

9. ԵՆԹԱԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐ

1. Էլեկտրական ենթակայանների քանակը	37
2. Համայնքում գազիֆիկացման առկայությունը (այո, ոչ)	այո
3. Համայնքում աղբավայրի առկայությունը (այո, ոչ)	այո
4. Գերեզմանատան առկայությունը համայնքում (այո, ոչ)	այո
5. Համայնքային ենթակայության ճանապարհների ընդհանուր երկարությունը (կմ)	94.9
6. Կոմունալ և ճանապարհաշինական տեխնիկայի առկայությունը /համայնքային/	2
6.1 Ինքնաթափ բեռնատար մեքենաների քանակը	32
6.2 Էքսկավատորների քանակը	5
6.3 Թրթուռավոր տրակտորների քանակը	4
6.4 Գրեյդերների քանակը	3
6.5 Աղբատար մեքենաների քանակը	7
6.6 Բազմաֆունկցիոնալ կոմունալ մեքենաների քանակը	1
6.7 Վակուումային փոշեկուլ մեքենաների քանակը	0
6.8 Ավտոաշտարակների քանակը	2
7. Համայնքի տարածքով անցնող միջպետական և հանրապետական նշանակության ավտոճանապարհների ընդհանուր երկարությունը (կմ)	8.1
8. Համայնքի տարածքում գործող առևտրային բանկերի մասնաճյուղերի առկայությունը (այո, ոչ) և դրանց քանակը	4
9. Ներհամայնքային երթուղիների առկայությունը (այո, ոչ)	այո

10. ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐ

Համայնքի վարչական բյուջեի եկամուտներ (հազ. դրամ)

	Ընդունված բյուջե	Փաստացի
1. Ընդամենը եկամուտներ	416719.1	413589.8
2. Հարկային եկամուտներ, ընդամենը	57701.3	55027.4
այդ թվում`
2.1 հողի հարկ	16494.4	14009.2
2.2 գույքահարկ	41206.9	41018.2
3. Պաշտոնական տրանսֆերտներ, ընդամենը	272299.2	272299.2
3.1 դոտացիա	262030.7	262030.7
3.2 սուբվենցիա	10268.5	10268.5
4. Մուտքեր հողի օտարումից	38200.0	36817.0

Համայնքի վարչական բյուջերի ծախսեր (հազ. դրամ)

	Ընդունված բյուջե	Փաստացի
1. Ընդամենը ծախսեր	421153.4	414418.6

Համայնքի ֆոնդային բյուջերի եկամուտները (հազ. դրամ)

	Ընդունված բյուջե	Փաստացի
1. Ընդամենը ֆոնդային բյուջեի եկամուտներ	5837.2	5837.1

Ֆոնդային բյուջեի ծախսեր (հազ. դրամ)

	Ընդունված բյուջե	Փաստացի
1. Ընդամենը ծախսեր	30784.8	10268.4

11. ՏԵՂԱԿԱՆ ԻՆՔՆԱԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ՄԱՐՄԻՆՆԵՐ

1. Համայնքապետարանի աշխատողների թվաքանակը, մարդ	60
որից`
1.1 համայնքային ծառայողներ	37
2. Ապարատի պահպանման ծախսերը, ընդամենը (հազ. դրամ)	102821.9
3. Ավագանու անդամների թվաքանակը	21

12. ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐԸ

Հիմնախնդիրը	Ակնկալվող լուծումը
ք. Ստեփանավան
1.Ստեփանավան համայնքը դարձնել աշխարհին կապված, զբոսաշրջային, ակտիվ, համագործակցող և մեծ պահանջարկ ունեցող համայնք:	1. Համագործակցություն Դեսին քույր քաղաքի հետ, որը հնարավորություն կտա տվյալ քաղաքի պոտենցիալ զբոսաշրջային կազմակերպություններին ներկայացնել համայնքի կողմից առաջարկվող զբոսաշրջային պրոդուկտներ/փաթեթներ, որի արդյունքում կլինի զբոսաշրջիկների ներհոսք: /2023թ-2024թ/ 2.Համագործակցություն ՀՀ և արտերկրի տուրիստական ընկերությունների հետ, որի արդյունքում տեղի կունենա ՀՀ և արտերկրի զբոսաշրջիկների ներհոսք դեպի Ստեփանավան /2023թ-2024թ/ 3. Ստեփանավան համայնքում էկոտուրիզմի եւ արշավային տուրիզմի երթուղիների ստեղծում,որոնք կապում են Ստեփանավան քաղաքը պատմամշակութային եւ բնական գեղատեսիլ վայրերի հետ /2023թ-2024թ/4. Ստեփանավան համայնքում հանգստյան տների կառուցում, որը կնպաստի զբոսաշրջիկների ներհոսքի ավելացմանը։ /2023թ-2026թ/
2. Ստեփանավան համայնքը դարձնել աշխատող, ագրոտնտեսապես զարգացած համայնք	1. Ստեփանավան համայնքում մշակել ՓՄՁ նոր ֆինանսական+աջակցության ծրագրեր, նախագծեր, նոր ներդրումների ներգրավման նպատակով։ /2023թ-2024թ/ 2.Ստեփանավան համայնքը բարենպաստ միջավայր հեռավար աշխատանքի համար,նոր աշխատատատեղերի ստեղծում, ենթակառուցվածքների բարելավում, բնակչության եկամուտների ավելացում, ներքին միգրացիայի կանխարգելում: /2023թ-2025թ/ 3.Ստեփանավան համայնքում ստեղծել զարգացող օրգանական գյուղատնտեսություն, որը կնպաստի գյուղատնտեսական արտադրանքի արտահանմանը և առողջ սնվելու մշակույթի ձևավորմանը: /2023թ/
3. Ստեղծել կրթված, մշակութահեն, նորարարական և ժամանցով հագեցած տեխնոարվեստի կենտրոն հանդիսացող համայնք:	1. Ստետեփանավան համայնքում ստեղծել արդի գրադարան և երիտասարդական կենտրոն /2023-2026թ/ 2. Ստեփանավան համայնքում ստեղծել ոչ ֆորմալ ուսուցման կենտրոններ:
4.Ստեղծել մրցունակ, թափանցիկ և տեղեկատվական լայն հարթակ ունեցող տեղական ինքնակառավարման մարմին:	1.Ստեղծել ներառական և բաց կառավարման գործընկերության հարթակ, որը հնարավորություն կտա քաղաքացիների, ՀԿ-ների և բիզնես ոլորտի ներկայացուցիչների առաջարկությունները ՏԻՄ-իններկայացնելդիմումների միջոցով /2023-2024թ/ 2. Ստեփանավան համայնքում գործարկել GIS համակարգ, որի միջոցով կիրականացվեն համայնքին վերաբերող և զարգացմանը նպաստող տվյալների հավաքագրում, պահպանում, մշակում: /2023-2024թ/ 3. Ստեփանավան համայնքում ստեղծել տեղեկատվական հարթակ, որը կբարձրացնի հանրային կառավարման հաշվետվողականությունն ու թափանցիկությունը/2023-2024թ/ 4. Վերազինել համայնքապետարանն անհրաժեշտ ժամանակակից տեխնիկայով և նորարար թվային ծրագրերով/ լուծումներով, որոնք հասանելի կլինեն համայնքապետարանի և ՀՈԱԿ-ների աշխատակիցներին։ Այդպիսով, համայնքապետարանի և ՀՈԱԿ-ների միջև կապը ավելի արդյունավետ կլինի և կբարձրանա աշխատակիցների օգգ-ն /2023-2024թ/ 5. Զարգացնել Ստեփանավան համայնքի ֆոնդհայթհայթման ներուժը՝ զարգացման ծրագրերի կայուն ֆինանսավորման համար /2023-2025թ/
5.Ստեղծել դիմակայուն, ինքնատիպ և կանաչ համայնք:	1.Մշակել կանաչապատման գործընթացներն ու խնամքն իրականացնող համակարգ, որը նպատակաուղղված է լանդշաֆտների ձևավորմանը/2023-2025թ/ 2. Ստեղծել կոշտ կենցաղային թափոնների վերամշակման արդյունավետ գործող համակարգ, որը կբերի հավելյալ արժեքի ստացմանը/2023-2025թ/ 3.Ստեղծել էներգախնայող մեխանիզմներ, որոնք հասանելի կլինեն համայնքի բնակիչների համար և կապահովեն գիշերային լուսավորության ցանցը:/2023-2026թ/ 4. Մարդկանց ապահովել պատշաճ կացարաններով՝ պահպանելով սեյսմակայունության, անվտանգության (ստորգետնյա կացարաններ) ներառականության բոլոր նորմերը: /2023-2026թ/ 5.Վերանորոգել համայնքի փողոցները, սալիկապատել կենտրոնի փողոցները քաղաքին գեղեցկություն հաղորդելու համար: /2023-2025թ/ 6.Համայնքում զարգացնել ԱՌԿ կարողությունները և հասարակությանը պատրաստել աղետների դիմագրավմանը՝ թե բնական, թե մարդածին /2023-2024թ/
6.Ձևավորե լառողջ և սպորտային համայնք	1. Ստեղծել հեծանվային արահետներ և քայլարշավային ուղիներ, որոնք ակտիվորեն կօգտագործվեն բնակիչների և զբոսաշրջիկների կողմից և որի շնորհիվ հեծանվասերների քանակը համայնքում կավելանա։/2023-2026թ/ 2. Ստեփանավան համայնքի բժշկական կենտրոնն ապահովել երիտասարդ և մասնագիտական բարձր որակավորում ունեցող մասնագետներով և ժամանակակից տեխնիկայով։

Ստեփանավան, քաղաք Հայաստանի Հանրապետության Լոռու մարզում։ Անվանվել է Ստեփան Շահումյանի անունով։

Աշխարհագրություն

Քաղաքը գտնվում է Ձորագետի հովտում, գետին հարակից հարթավայրի վրա, Բազումի լեռնաշղթայից հյուսիս։ Հեռավորությունը Երևանից 144 կմ է, Վանաձորից՝ 30 կմ։ Ծովի մակարդակից 1400 մ բարձրության վրա։

Կլիմա

Ունի բարեխառն չափավոր խոնավ կլիմա։ Միջին ջերմաստիճանը հունվարին -4,2 °C է, հունիսին՝ +16,7 °C, տեղումների տարեկան միջին քանակը՝ 683 մմ։ Ձմեռները ձյունառատ են։ Շրջակայքում կան անտառներ, բնական շինանյութերի մեծ պաշարներ։ Քաղաքն իր բնակլիմայական պայմանների շնորհիվ հանդիսանում է Հայաստանի առողջարանային բնակավայրերից մեկը։

Ստ. Շահումյանը Ստեփանավան քաղաքի կլիման և բնությունը համեմատել է Շվեյցարիայի բնության և կլիմայի հետ‌:

Պատմություն

Ստեփանավան քաղաքը դարերի պատմություն ունի։ Դեռևս մ. թ.ա. 2-րդից 1-ին դարերում Ստեփանավանն իր շրջակայքով կազմել է Մեծ Հայքի Գուգարք նահանգի Տաշիր գավառի մի մասը և մտել է Արտաշեսյան թագավորության մեջ։ Մ.թ. 1-ից 4-րդ դարերում եղել է Արշակունյաց թագավորության կազմում։ 385 թ.-ին Մեծ Հայքի բաժանումից հետո Տաշիր գավառի մեջ մնացել է հայկական մարզպանության կազմում։ 10-րդ դարում եղել է պատմական Տաշիր-Ձորագետի (Կյուրիկյանների) թագավորության մայրաքաղաքը՝ Լոռե բերդաքաղաքով։ Դավիթ Անհողինի (989-1048 թթ.) օրոք Կյուրիկյանների թագավորությունը հզորացավ և ընդլայնեց թագավորության տարածքները, իսկ Ստեփանավանի տարածքը “Լոռե” անվանումով կազմեց թագավորության կալվածքի մի մասը։ 1185 թ.-ից սկսած Ստեփանավանն իր շրջակա տարածքներով Լոռու կազմում տրվեց Զաքարյաններին։

1118-1122 թթ. վրաց թագավոր Դավիթ Շինարարը մաքրեց Լոռին թուրք սելջուկներից և այն միացրեց Վրաստանին։

17-րդ դարի սկզբին Ստեփանավանի տարածք են գաղթում Շահ Աբասի հալածանքներից փախած հայեր և հիմնում են Չեչմանիս բնակատեղին։

1801 թվին Տաշիր գավառի կազմում Ստեփանավանի տարածքը նույնպես կցվել է Ռուսաստանին։ Այդ տարիներին Ցարական Ռուսաստանի Եկատերինա կայսրուհու գահակալության ժամանականերից այս տարածքներ են աքսորվում մեծ թվով սպաներ, նաև կուսանոցների կույսեր, ովքեր ընտանիք կազմելով հիմնում են Սլաբոդկա անունով նոր թաղամասը։ Ներկայումս դրանք Կոմիտաս, Մայակովսկի, Անդրանիկ փողոցներն են, ուր մինչև հիմա էլ կան ռուսական տիպի տներ։ Մայակովսկի փողոցի տներից մեկում էլ բնակվել են ռուս մեծ բանաստեղծ Մայակովսկու ծնողները։

1810 թ. տարածքը հանդես է եկել որպես քաղաք և կրել է Ջալալօղլի (“ջալալի որդի” թուրք.) անվանումը՝ ի պատիվ Արցախի իշխանական Հասան-Ջալալյաններ տոհմի։ Այս մասին է վկայում Ստեփանավանում գտնվող գերեզմանատան հուշաքարը՝ “Ավանս հիմնեց որդին իշխան Դավիթ Հասան-Ջալալյանց՝ 1810”։

Ջալալօղլի քաղաքի հիմնադիրներից և քաղաքը շենացնողներից են նաև Գրիգորյանների, Առաքելյանների, Ջիլավյանների, Մելիքսեթյանների, Սարգսյանների, Դադիվանյանների և այլ առևտրական ընտանիքները։

18-րդ դարում Ջալալօղլին եղել է Լոռու միակ քաղաքը։ Այստեղ գործել է չորսամյա երկսեռ դպրոց, որտեղ 1879-1883 թթ. կրթությունն է ստացել մեծ գրող Հովհաննես Թումանյանը։ 19-րդ դարի վերջին այս դպրոցում է դասավանդել ազգային- ազատագրական շարժման հայտնի գործիչ, դաշնակցական Հովսեփ Արղությանը։

1918 թվի գարնանը Ջալալօղլիում է գտնվում հայկական բանակային կորպուսի դիվիզիան՝ ՀՀ ազգային հերոս, գեներալ-հրամանատար Անդրանիկ Օզանյանի գլխավորությամբ։ Նույն թվականին, երբ Հայաստանի և Վրաստանի միջև տեղի է ունենում զինված բախում, ստեղծվում է Լոռու “Չեզոք գոտին”, որտեղ ընդգրկվում է նաև Ստեփանավանի տարածաշրջանը։ Այս ժամանակաշրջանի հայ ազգային-ազատագրական պայքարն է նկարագրել գրող Խաչիկ Դաշտենցն իր “Ռանչպարների կանչը”գրքի “Բերդ” գլխում։

1921 թ. փետրվարի 11-ին Լոռու "Չեզոք գոտին" վերացվեց, և Ստեփանավանը՝ շրջակա գյուղերով միացվեց Լոռի-Փամբակի գավառին, որը Խորհրդային Հայաստանի 9 գավառներից մեկն էր։

1923 թ. ի պատիվ հեղափոխական գործիչ Ստեփան Շահումյանի Ջալալօղլին վերանվանվեց Ստեփանավան։

Ստեփանավան քաղաքը զգալի տուժել է 1988-ի Սպիտակի երկրաշարժից։ Հետագա տարիներին քաղաքն սկսեց վերակառուցվել, և տարածվել նաև Ձորագետի ձախ ափին։

2010 թ. Ստեփանավան քաղաքը նշեց իր 200-ամյակը։

ԱՐՄԱՆԻՍ

Բնակչությունը ՝ 404

Հեռավորությունը մարզկենտրոնից՝ 34 կմ

Հեռավորությունը Ստեփանավան քաղաքից՝ 5.4 կմ

Բարձրությունը ծովի մակարդակից՝ 1520-1600 մ

Արմանիս բնակավայրը գտնվում է Հայաստանի Հանրապետության Լոռու մարզի Ստեփանավանի քաղաքից մոտ 5.4 կմ դեպի արևմուտք։ Հիմնադրվել է Ալաշկերտից գաղթած հայերի կողմից 1870 թվականին։ Արմանիս բնակավայրը ունի Լեռնային բարեխառն մայրցամաքային կլիմա՝ ցրտաշունչ, ձյունառատ, բայց համեմատաբար մեղմ ձմեռներով և զով ամառներով։ Հունվարի միջին ջերմաստիճանը -50C է։ Հուլիսի ջերմանստիճանը +160C, տեղումների միջին քանակը 700մմ։

ՈՒՐԱՍԱՐ

Բնակչությունը ՝ 397

Հեռավորությունը մարզկենտրոնից՝ 33 կմ

Հեռավորությունը Ստեփանավան քաղաքից՝ 7.2 կմ

Բարձրությունը ծովի մակարդակից՝ 1525 մ

Ուրասար բնակավայրը մտնում է ՀՀ Լոռու մարզի, Ստեփանավան համայնքի կազմի մեջ։ Ընդհանուր մակերեսը կազմում է 23,196կմ²։ Բարձրությունը ծովի մակերևույթից 1525մ է։ Հեռավորությունը մարզկենտրոնից 33կմ հյուսիս-արևմուտք, իսկ Ստեփանավան քաղաքից 10կմ դեպի արևմուտք։Ուրասար բնակավայրը նախկինում անվանել են Կույբիշև, որը հիմնադրվել է 1803-1805թ․թ․։ 1994թ․ ապրիլ ամսից գյուղը վերանվանվել է Բազումի լեռնաշղթայի ամենաբարձր սարի անունով, որի բարձրությունը հասնում է 2950մ և կոչվում է Ուրասար՝այսինքն, որի գագաթին ծվարում են ուրուրները։ Ուրասար բնակավայրի կլիման ձմռանը ցրտաշունչ է, ամռանը՝ զով։ Մթնոլորտային տեղումների միջին տարեկան քանակը 700(մմ) է: Օդի միջին ջերմաստիճանը հունվար ամսին -5(°C) է, իսկ հուլիս ամսին՝ 14(°C)։

ԿԱԹՆԱՂԲՅՈՒՐ

Բնակչությունը ՝ 818

Հեռավորությունը մարզկենտրոնից՝ 54 կմ

Հեռավորությունը Ստեփանավան քաղաքից՝ 18 կմ

Բարձրությունը ծովի մակարդակից՝ 1650 մ

Գյուղը գտնվում է ՀՀ հյուսիսային մասում, Բազումի լեռների հյուսիսային լանջերին, գյուղը բարձրադիր լեռնային է, գտնվում է ծովի մակերևույթից 1650 մ. բարձրության վրա: Գյուղի տարածքով է հոսում Ձորագետ գետը: Գյուղամերձ սոճու անտառները, հանքային ջրերի աղբյուրները և մաքուր օդը յուրօրինակ կոլորիտ են հաղորդում զբոսաշրջիկներին:Գյուղը հիմնվել է 1830-ական թվականներին: Արևմտյան Հայաստանի Գյուլհերան գյուղի գաղթականների կողմից: Մինչև այդ հանդիսացել է հեռագնա արոտավայր:
Կաթնաղբյուր բնակավայրի կլիման ձմռանը ցրտաշունչ է, ամռանը՝ զով: Մթնոլորտային տեղումների միջին տարեկան քանակը 700 (մմ) է: Օդի միջին ջերմաստիճանը հունվար ամսին -5 (0C) է, իսկ հուլիս ամսին՝ 14 (0C):